تاریخچه تولید صنعت محصولات پروتئینی در ایران

تولید سوسیس و كالباس به روش‌های تقریبا مدرن امروزی اگر چه در اروپا از سال‌های اولیه قرن هجدهم آغاز می‌گردد ‌اما در ایران، آغازش دوم آبان ماه سال ۱۳۰۴ هجری شمسی است. فردی روس به نام "افوناسیو" هفت سال پس از پایان جنگ جهانی اول از روسیه و از طریق قفقاز و شمال باكو، وارد بندر انزلی شد. اجاره یك خانه كوچك در محدوده بندر انزلی زمان زیادی بطول نكشید و نصب دستگاه و تجهیزات ساده تولید سوسیس در كمتر از چند ساعت صورت گرفت. مردم محلی با توجه به روابط اقتصادی و اجتماعی ایران و روسیه که از طریق قفقاز كه برای قرون متمادی ادامه داشت، ‌از ورود یك خانواده روس به بندر انزلی چندان حیرت نكردند. ‌بر عكس امكانات لازم را نیز برای تولید فرآورده جدید "سوسیس روسی" فراهم آوردند. اولین محصول افوناسیو در همان كارگاه كوچك بندر انزلی در دوم آبان به مقدار ۲۷ كیلو گرم تولید و برای چند تن از بزرگان محلی به عنوان هدیه فرستاده شد. یکی از این افراد  میرزا محتشم خان لمیرانی كد خدا بود ‌كه ابتدا در رابطه با موضوع گوشت مصرفی و چگونگی ذبح شرعی و یا غیر شرعی گوشت مصرفی در تولید سوسیس، با این فرآورده به شدت مخالفت می‌کند. افوناسیو از میرزا محتشم خان لمیرانی كدخدا و تعدادی از بزرگان محلی دعوت می‌كند تا از كارگاه كوچك وی كه فقط دو كارگر مسلمان محلی در آن مشغول به كار بودند بازدید نمایند و میرزا محتشم خان سرانجام از نحوه تولید و استفاده از گوشت ذبح شرعی گوساله ابراز رضایت كرده و اجازه می‌دهد كه افوناسیو در مقیاس محدود تولید خود را به بازار عرضه كند. تولید "سوسیس روسی" در اسفند ماه ۱۳۰۴ هجری شمسی (مارچ ۱۹۲۶ میلادی) به حدود ۴۵ كیلو گرم در روز می‌رسد كه بخش اعظم آن در بندر انزلی به مصرف می‌رسیده است. در اوایل سال ۱۳۰۶ "افوناسیو" تصمیم می‌گیرد كارگاه تولید خود را به تهران منتقل کرده و یا كارگاه كوچك دیگری برای تولید سوسیس در تهران ایجاد نماید. بنابراین در اردیبهشت سال ۱۳۰۶ او كارگاه دیگری را در تهران و در محل فعلی خیابان منوچهری تاسیس و اداره آن را به شخصی به نام "آرزومان " واگذار می‌كند. " آرزومان " با گسترش شهر‌نشینی و توسعه تهران، در سال ۱۳۱۲ اولین كارخانه تولید فرآورده های گوشتی را در محل فعلی " كارخانه گوشتیران " تاسیس می‌نماید. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و پس از تاسیس كارخانه آرزومان در تهران (۱۳۱۲) كارخانجات معدود دیگری نیز در كشور تاسیس شدند كه از جمله می‌توان شركت میكائیلیان (۱۳۳۸)، كارخانه فرآورده‌های گوشتی گیلان در شهر رشت (۱۳۴۰)، كادور (۱۳۴۲) و لورك در اصفهان (۱۳۴۶) و مائده در قزوین (۱۳۵۴) را نام برد. در فاصله سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ چند كارخانه دیگر نیز در تهران و بعضی از شهرستان‌ها تاسیس شدند كه تعداد كل كارخانجات فرآورده‌های گوشتی در كشور را به ۱۱ كارخانه رساندند. 

شرایط كنونی : پس از پیروزی انقلاب اسلامی و خصوصا پس از پایان دوره جنگ تحمیلی (۱۳۵۹-۱۳۶۷) به یكباره تعداد شركت‌های تولید كننده فرآورده‌های گوشتی افزایش قابل توجهی یافت ضمن آن كه طیف وسیعی از محصولات گوشتی نیز به بازار عرضه می‌شد. ‌در سال ۱۳۸۵ تعداد شركت‌های تولیدكننده فرآورده‌ای گوشتی در كشور به مرز ۱۵۰ شركت رسید كه به تولید محصولات گوشتی سنتی شامل سوسیس،‌ كالباس،‌ همبرگر و انواع ژامبون‌ها می‌پرداختند. از این تعداد حدود ۱۳ شركت، تولیدات جدیدتری از جمله انواع ناگت‌های گوشت و مرغ،‌ غذاهای منجمد آماده مصرف و نظایر آن را تولید و روانه بازار مصرف داخلی می‌کردند. از مجموع شركت‌های فعال در زمینه تولید انواع محصولات و فرآورده‌های گوشتی (حدود ۱۵۰ شركت برآورد می‌گردند) ۱۰۹ شركت در حال حاضر عضو انجمن صنایع فرآورده‌های گوشتی ایران هستند كه تعدادی از آنها نظیر كاله (آمل) ،‌سولیكو (تهران)،‌ كامپوره خزر (رشت)،‌ دمس (شیراز) صاحب برند بین‌المللی و یا منطقه‌ای بوده و تعداد دیگری نظیر "گوشتیران" ،‌"آندره" و "رباط" برند ملی را در اختیار دارند. همانطور كه اشاره شد پس از انقلاب شكوهمند اسلامی، ‌رفته رفته تعداد شركت‌های تولیدكننده فرآورده‌های گوشتی در كشور افزایش یافت ‌و اهمیت مقوله تولید فرآورده‌های گوشتی در طی دوران جنگ تحمیلی و به دلیل پشتیبانی قاطع كارخانجات تولیدكننده در تامین نیاز غذایی پروتئینی ارتش و سپاه، بر تمام دست‌اندر‌كاران مدیریت كشور و مدیریت جنگ روشن گردید. پس از پایان جنگ تحمیلی ‌بدلیل افزایش ضریب جمعیتی كشور (كه از اوایل دهه ۱۳۶۰آغاز گردید)، گسترش شهرنشینی، ‌افزایش جمعیت جوان كشور، ‌سادگی در استفاده از فرآورده‌های گوشتی، و همچنین قیمت مناسب، مقدار تولید انواع فرآورده‌های گوشتی تا سال ۱۳۸۷ در كشور افزایش یافت.